Ruch na rzecz praw obywatelskich w Stanach Zjednoczonych zyskał na znaczeniu w latach 50. i 60., ale walka o lepszą równość i sprawiedliwość trwa nadal. Walka ta jest daleka od zakończenia, gdyż wciąż dochodzi do wielu niesprawiedliwości wobec Afroamerykanów i nieuczciwych praktyk. Kino daje szansę zobaczenia historii z nowej lub innej perspektywy i utożsamienia się z postaciami z przeszłości w sposób, którego nie można doświadczyć. Film może dodać nowe warstwy i naprawdę umieścić widzów w epoce oraz w mentalności tamtych czasów. Oto piętnaście świetnych filmów opowiadających się za prawami obywatelskimi.
Harriet (2019)
Abolicjonistka i działaczka społeczna Harriet Tubman to jednoosobowa armia, która zapisała się w historii kraju dzięki upartej walce o wolność Afroamerykanów i ich prawo do godnego życia. W historycznym dramacie „Harriet” w rolę swojego życia wciela się aktorka Cynthia Erivo, a film przedstawia jej emocjonującą ucieczkę przed okropieństwami niewolnictwa. Ta bohaterska niewolnica zmienia się w odważną abolicjonistkę, kiedy postawiła sobie za cel ocalenie nie tylko siebie, ale całej rodziny za pośrednictwem podziemnej kolei, pomagając w ucieczce ponad 300 Afroamerykanom podczas 19 podróży.
Choć Tubman nie należy do ruchu na rzecz praw obywatelskich, jest ważną postacią historyczną, o której warto wspomnieć. Film umiejętnie oddaje brawurę Harriet i jej silną wiarę w wartość ochrony praw obywatelskich pomimo silnego i niebezpiecznego sprzeciwu z Południa oraz grożącego schwytania przez łowcę niewolników. Oglądanie niektórych scen jest prawie niemożliwe bez wrażenia, że serce niemal się załamuje ze strachu, że szlachetna misja Harriet w jakiś sposób zakończy się nagle i niefortunnie. Reżyserka Kasi Lemmons namalowała żywy obraz niezwykłej bohaterki, która dla wielu może być autorytetem.
Till (2022)
Film „Till” opowiada o odważnej misji Mamie Till-Bradley, która dążyła do uzyskania sprawiedliwości po śmierci swojego 14-letniego syna Emmetta, który został brutalnie torturowany i zlinczowany w sierpniu 1955 roku. W roli niezłomnej Mamie występuje Danielle Deadwyler, a film szczegółowo przedstawia wysiłki tej pogrążonej w żałobie matki, aby zwrócić uwagę narodu na ten szokujący akt okrucieństwa. Mamie stała się ważnym głosem i aktywistką Ruchu na rzecz Praw Obywatelskich. Nie pozwoliła, aby morderstwo Emmetta zostało zignorowane, walcząc zaciekle o zmiany. Znamienna była jej decyzja o pozostawieniu otwartej trumny syna podczas jego głośnego pogrzebu, gdyż jak wyznała, „chciałam, aby świat zobaczył, co zrobili mojemu dziecku.”
Emmett Till stał się czołowym symbolem w Ruchu Praw Obywatelskich, a niezachwiane oddanie Mamie, w walce o sprawiedliwość dla syna, przysporzyło jej grona licznych sympatyków. Została zatrudniona przez NAACP, podróżując po kraju, dzieliła się historią Emmetta i zyskiwała poparcie dla walki z niesprawiedliwością rasową. Film „Till” został nieco niedoceniony, a Danielle Deadwyler niestety nie otrzymała nominacji do Oscara za najlepszą aktorkę, ale dalej jest to mocny dramat, który warto obejrzeć.
Missisipi w ogniu / Mississippi Burning (1988)
Wielkie gwiazdy Hollywood, Gene Hackman i Willem Dafoe, połączyły siły, aby opowiedzieć druzgocącą i prawdziwą historię trzech aktywistów z Filadelfii w Missisipi, którzy zostali brutalnie porwani i zamordowani w czerwcu 1964 roku. W filmie „Missisipi w ogniu” agenci FBI, Rupert Anderson (Hackman) i Alan Ward (Dafoe), postanawiają złapać odpowiedzialnych za morderstwa aktywistów, mierząc się z KKK i wrogą lokalną policją. Obaj agenci nie dają się zastraszyć wrogim sobie obywatelom, pozostając nieugiętymi w swoim śledztwie, dążąc do ujawnienia korupcji w lokalnych organach ścigania oraz ich powiązań z KKK.
Choć wymagało to pewnej swobody artystycznej, „Missisipi w ogniu” rzuca światło na burzliwy okres w historii i szokującą zbrodnię, która wywołała ogólnonarodowe oburzenie. Kiedy rząd stanowy odmówił wniesienia oskarżenia, wkroczył rząd federalny, aby wycelować w członków KKK odpowiedzialnych za morderstwa działaczy, a masowe oburzenie w całym kraju pomogło uchwalić ustawę o prawach obywatelskich z 1964 roku. „Missisipi w ogniu” zaimponowało występami Hackmana i Dafoe, za co zostało uznane za najlepszy film roku przez National Board of Review.
Kamerdyner / The Butler (2013)
„Kamerdyner” to historyczny dramat oparty na prawdziwej historii Cecila Gainesa (Forest Whitaker), kamerdynera Białego Domu, który był świadkiem kadencji ponad sześciu prezydentów, zabójstw Kennedy’ego i Martina Luthera Kinga Jr., Krwawej Niedzieli oraz innych ważnych momentów w historii walki Afroamerykanów o prawa obywatelskie. Film przygląda się relacji kamerdynera z jego synami, szczególnie z Louisem (David Oyelowo), który jest bardzo aktywny politycznie. Udział Louisa w pokojowych ruchach przeciwko segregacji często kończyły się jego aresztowaniem. To obciążało jego relacje z ojcem, który pracował blisko osób sprawujących władzę, niechętnych położenia kresu rasistowskim prawom. Optymizmu Cecila co do programu prezydenta mającego na celu poprawę sytuacji nie podziela jego zbuntowany, zaangażowany i dumny syn
Obsada z Forestem Whitakerem, Oprah Winfrey, Mariah Carey, Lennym Kravitzem, Colmanem Domingo, Yayą DaCostą i Cubą Goodingiem Jr. ożywiła tę opowieść i dostarczyła publiczności wielu chwil smutku, zamieszania, szczęścia i ulgi, szczególnie na koniec filmu, gdy Barack Obama, pierwszy Afroamerykanin na stanowisku prezydenta, zostaje zaprzysiężony. Chociaż niektórzy naiwnie sądzili, że wygrana Obamy oznacza rozwiązanie problemów rasizmu i nietolerancji w Ameryce, stanowi to odpowiedni finał filmu ukazującego próby i trudy amerykańskiego ruchu praw obywatelskich do chwili, na którą miliony Amerykanów czekały, a wielu nigdy nie spodziewało się doczekać.
Loving (2016)
„Loving” to epicki dramat romantyczny o małżeństwie, za które warto walczyć. Film opowiada prawdziwą historię Richarda Lovinga (białego mężczyzny) i Mildred Loving (czarnej kobiety), którzy zakochali się w sobie i wzięli ślub w 1958 roku w Wirginii. Niestety, w stanie Wirginia małżeństwa międzyrasowe były zakazane przez prawo, w związku z czym para nowożeńców została aresztowanie w brutalny sposób. Na posterunku policji postawiono im ultimatum: albo spędzą czas w więzieniu, albo opuszczą stan. Para przeniosła się do Waszyngtonu, gdzie mieszkała przez ponad dziesięć lat. Jednak za każdym razem, gdy próbowali wrócić do domu, spotykali się z tą samą wrogością i zagrożeniem prawnym. Po wielu przejściach w Waszyngtonie Mildred Loving postanowiła napisać do prokuratora generalnego Roberta F. Kennedy’ego, prosząc o pomoc.
Ten film znakomicie podkreśla siłę relacji osobistych i niezdolność jakiegokolwiek systemu prawnego do przeciwstawienia się wyzwalającej i niedyskryminującej sile miłości. Prywatna walka pary o małżeństwo przedmiotem publicznego i narodowego oporu na rzecz praw obywatelskich. Sprawa Loving przeciwko Wirginii była przytoczona jako precedens w orzeczeniach sądów federalnych USA, które uznały ograniczenia małżeństw osób tej samej płci za niekonstytucyjne. Ten film jest jednocześnie intymną historią miłosną, która po dziś dzień ma poważne konsekwencje dla pokoleń ludzi.
Ukryte działania / Hidden Figures (2016)
„Ukryte działania” opowiada o trzech czarnoskórych kobietach pracujących dla NASA na początku lat 40. XX wieku. Pełniły one rolę „ludzkich kalkulatorów” w przełomowym zespole, który pracował nad wysłaniem astronauty Johna Glenna na orbitę. Chociaż każda z tych kobiet jest genialna, spotykają się z uprzedzeniami rasowymi i dyskryminacją ze względu na płeć zarówno ze strony współpracowników, jak i sąsiadów. Film skupia się na Katherine Johnson, Dorothy Vaughn i Mary Jackson, trzech wpływowych kobietach, które odegrały kluczową rolę w historii NASA, lecz przez długi czas były niedoceniane i niezauważane, aż wreszcie doczekały się uznania dzięki temu hitowemu filmowi.
Ten film porusza dwie ważne kwestie społeczne. Podkreśla siłę kobiet w zdominowanej przez mężczyzn dziedzinie i znaczenie różnorodności rasowej (szczególnie w nauce i rządzie). Film był nominowany do trzech Oscarów, w tym za najlepszy film. Znakomita ścieżka dźwiękowa, błyskotliwe dialogi i wspaniałe występy Taraji P. Henson, Octavii Spencer i Janelle Monáe dopełniają inspirującą narrację. To film, który wie, kiedy być zabawnym, a kiedy poważnym, i zarówno w jednym jak i drugim robi to skutecznie.
Długa droga do domu / The Long Walk Home (1990)
Whoopi Goldberg i Sissy Spacek przeniosły na srebrny ekran wydarzenia związane z bojkotem autobusów w Montgomery, gdy wystąpiły w filmie „Długa Droga do Domu”. Był to potężny protest społeczny i polityczny, który rozpoczął się od odmowy Rosy Parks, ikony ruchu praw obywatelskich, ustąpienia miejsca w autobusie białej osobie w 1955 roku. Roczna akcja doprowadziła ostatecznie do decyzji Sądu Najwyższego, że segregacja w autobusach w Alabamie była niekonstytucyjna, a dramat ten pokazuje kampanię oczami jednego z jej wielu uczestników.
Goldberg w mistrzowski sposób wcieliła się w postać afroamerykańskiej niani, Odessy Cotter, która wzięła udział w bojkocie komunikacji miejskiej w Montgomery i odmówiła korzystania z autobusów. W dotarciu do pracy i powrocie do domu wsparcie otrzymała ze strony swojej życzliwej, białej pracodawczyni Miriam Thompson (Spacek), pomimo mocnego sprzeciwu jej rasistowskiego męża oraz lokalnej społeczności. „Długa Droga do Domu” to wzruszający film ukazujący bohaterską walkę protestujących przeciwko uciskowi Afroamerykanów i nieprawdopodobną przyjaźń, która zawiązała się między dwiema kobietami, zmagającymi się z własnymi przeciwnościami losu.
Tytani / Remember the Titans (2000)
Dla niektórych ludzi nie ma nic bardziej amerykańskiego niż futbol amerykański. Tak było przynajmniej w Alexandrii w stanie Wirginia na początku lat 70. W filmie „Tytani” Herman Boone (Denzel Washington) zostaje głównym trenerem jednej z pierwszych zintegrowanych rasowo licealnych drużyn futbolowych w Wirginii.. Z powodu lokalnego klimatu politycznego przed Boonem czeka trudne zadanie. Jeśli przegra jakikolwiek mecz zostanie zwolniony przez radę szkolną. W obliczu tak wysokich stawek, Boone musi nauczyć swoją drużynę współpracy i przezwyciężenia rasowych uprzedzeń.
Film przeplata perspektywy trenerów i zawodników, pokazując napięcia rasowe między pokoleniami i unikalne wyzwania, z jakimi każda grupa się mierzy. Inspirująca podróż tej drużyny futbolowej porusza serca widzów niezależnie od zainteresowania futbolem. Washington błyszczy w roli niezłomnego trenera Boone’a, a towarzyszy mu olśniewająca obsada, w tym gwiazdy takie jak Will Patton, Ryan Gosling i Kate Bosworth. Film „Tytani” uważany jest za jeden z najlepszych filmów o futbolu wszech czasów, cieszy się uznaniem za szczere przesłanie oraz godne podziwu przedstawienie nieustępliwości i akceptacji.
Pewnej nocy w Miami… / One Night in Miami… (2020)
Reżyserowany przez Reginę King w jej debiucie pełnometrażowym, film „Pewnej nocy w Miami…” to fikcyjne przedstawienie spotkania z 25 lutego 1964 roku między liderem praw obywatelskich Malcolmem X (Kingsley Ben-Adir), legendarnym bokserem Cassiusem Clayem, zanim przyjął imię Muhammad Ali (Eli Goree), legendarnym piłkarzem Jimem Brownem (Aldis Hodge) oraz popularnym piosenkarzem i kompozytorem Samem Cooke’em (Leslie Odom Jr.) w pokoju w Hampton House podczas świętowania niespodziewane zwycięstwa Aliego nad Sonny Listonem. Film oparty jest na sztuce Kempa Powersa z 2013 roku o tym samym tytule, Powers jest również scenarzystą filmu.
„Pewnej nocy w Miami…” różni się od wielu historycznych filmów, gdyż pozwala widzowi zajrzeć za kulisy i zobaczyć te legendarne postacie jako zwykłych ludzi, którzy dyskutują i mają odmienne opinie na temat tego, jak radzić sobie ze zmieniającą się Ameryką podczas Ruchu Praw Obywatelskich. To solidny film o tym, jak te historyczne ikony myślały o mocy i przywilejach, w czasach gdy wielu podobnych im nie miało takich możliwości. Jego premiera w 2020 roku, po śmierci George’a Floyda oraz szeroko zakrojonej dyskusji o brutalności policji wobec Afroamerykanów, uczyniła go jeszcze bardziej aktualnym. W połączeniu z gwiazdorską obsadą, która zapewniła wybitne występy, „Pewnej nocy w Miami…” było jednym z lepszych filmów wydanych w 2020 roku.
Zniewolony. 12 Years a Slave / 12 Years a Slave (2013)
„Zniewolony. 12 Years a Slave” zabiera widzów do 1841 roku, kiedy to niewolnictwo było jeszcze legalne w Stanach Zjednoczonych i opiera się na biografii Solomona Northupa, który żył swobodnie w Nowym Jorku, lecz został porwany, odseparowany od żony i dzieci, by zostać sprzedanym w niewolę na Południe. Widzowie podążają za nim w podróży, której celem jest walka z uciskiem, zachowanie godności, próba ucieczki i powrót do życia w wolności.
Film ukazuje skrajny rasizm w jego najgorszej postaci, z porażającymi i dokładnie oddającymi występami takich aktorów jak Michael Fassbender i Sarah Paulson. Podczas gdy Northup podejmuje kolejne próby ucieczki, widzowie mogą zobaczyć różne plantacje i szerokie spektrum postaw oraz nadużyć wobec niewolników. „Zniewolony” to otrzeźwiający obraz z otwierającymi oczy scenami o niewolnictwie, autorstwa Steve’a McQueena, który jako pierwszy czarnoskóry reżyser zdobył Oscara za najlepszy film. Wzruszająca historia, oparta na prawdziwych wydarzeniach, to dzieło historyczne, które każdy mieszkaniec Stanów Zjednoczonych powinien obejrzeć.
Judasz i Czarny Mesjasz / Judas and the Black Messiah (2021)
Daniel Kaluuya dostarczył fenomenalnego występu i zdobył Oscara, grając w porywającym dramacie kryminalnym „Judasz i Czarny Mesjasz”, który skupia się na informatorze FBI, Williamie O’Neal (LaKeith Stanfield), który pod przykrywką infiltrował Czarną Partię Panter i zdobywał zaufanie jej pełnego pasji lidera Freda Hamptona (Kaluuya). Gdy O’Neal zbliża się do charyzmatycznego Hamptona, staje przed dylematem, gdzie leży jego prawdziwa lojalność.
Działania O’Neala odegrały kluczową rolę w zabójstwie Hamptona, który został odurzony narkotykami i zastrzelony podczas nalotu jednostki taktycznej 4 grudnia 1981 roku. Wciągający film zagłębia się w apel Partii Czarnych Panter skierowany do Afroamerykanów, ukazując narastające napięcia rasowe w kraju oraz rzuca światło na kontrowersyjne wysiłki organów ścigania mające na celu obalenie. „Judasz i Czarny Mesjasz” zdobył liczne nagrody, w tym dwa Oscary, Złoty Glob oraz Grammy.
Zgadnij, kto przyjdzie na obiad / Guess Who’s Coming to Dinner (1967)
Sidney Poitier pozostawił po sobie niesamowite dziedzictwo, dzięki filmom takim jak ten. „Zgadnij, kto przyjdzie na obiad” opowiada jedną z najwspanialszych miłosnych historii wszech czasów, która ma także charakter międzyrasowy. Johanna Drayton (Katharine Houghton), biała kobieta, przyprowadza swojego narzeczonego, czarnoskórego lekarza Johna (Poitier), by poznał jej rodziców. Matt Drayton (Spencer Tracy) i jego żona Christina (Katherine Hepburn) są zszokowani nowinami od córki, ale jako liberalni myśliciele, którzy wychowali swoją córkę bez uprzedzeń rasowych, są jeszcze bardziej zaskoczeni, odkrywając własne zamknięte umysły. Gdy John oznajmia, że nie poślubi Johanny bez zgody jej rodziców, Matt i Christina zmuszeni są rozważyć osobiste wahania i szczęście córki.
„Zgadnij, kto przyjdzie na obiad” daje widzom wgląd w codzienne uprzedzenia, które mogą nieświadomie zakraść się do życia ludzi. Występy Spencera Tracy’ego i Katherine Hepburn doskonale odzwierciedlają wewnętrzny konflikt ich postaci. Nie wszystkie bitwy o prawa obywatelskie kończą się wielkimi protestami na ulicach; najczęściej toczą się w domach. Film przedstawia przykład zwykłej rodziny, która twierdzi, że jest otwarta, ale jej wartości są wystawione na próbę. Jest to przypomnienie o wpływie, jaki każdy człowiek ma na kształtowanie społeczeństwa. W 2017 roku film trafił do Narodowego Rejestru Filmów Biblioteki Kongresu Stanów Zjednoczonych jako mający znaczenie kulturowe, historyczne lub estetyczne.
Selma (2014)
Martin Luther King Jr. jest postacią znaną w każdym domu z dobrego powodu. Niewiele osób zrobiło więcej dla praw obywatelskich niż ten człowiek, który dosłownie oddał swoje życie tej sprawie. Film „Selma” podkreśla jeden moment w historii, który pomógł zdefiniować Martina Luthera Kinga Jr. i jego niestrudzone dążenie do zmian na lepsze. Chociaż Południe zostało prawnie zdezagregowane, rasowe uprzedzenia wciąż utrudniały Afroamerykanom głosowanie na początku lat 60. 7 marca 1965 roku, MLK poprowadził pokojowy marsz protestacyjny, który spotkał się z przemocą ze strony lokalnej policji.
Ten historyczny dramat przedstawia jedno z najbardziej znanych wydarzeń ruchu praw obywatelskich. Z doskonałą rolą Davida Oyelowo i znakomitą reżyserią Avy DuVernay, film jest pełen potężnych emocji i fascynujących szczegółów historycznych. Według badania przeprowadzonego przez Information is Beautiful, „Selma” jest filmem w 100% dokładnym (do stopnia niemal boleśnie szczerego), co czyni go najbardziej historycznie realistycznym filmem na tej liście, który rzuca światło na jedną z najważniejszych postaci w historii Ameryki.
Malcolm X (1992)
Doskonałym uzupełnieniem „Selmy” jest film Spike’a Lee „Malcolm X”. Film jest nowoczesnym eposem przedstawiającym życie i śmierć przywódcy praw obywatelskich Malcolma X, z niesamowitym Denzelem Washingtonem w roli głównej. obraz koncentruje się na kluczowych wydarzeniach w życiu Malcolma X i na tym, co ukształtowało go na potężnego lidera Ruchu Praw Obywatelskich. Podczas gdy wiele filmów na tej liście skupia się na ostatecznym pokojowym rozwiązaniu, „Malcolm X” odegrał ważną rolę w ukazaniu słusznego gniewu, jaki odczuwało wielu czarnoskórych Amerykanów
Malcolm X w niektórych kręgach uznawany jest za postać bardzo kontrowersyjną, ale powiedział wiele rzeczy, które musiały zostać wyrażone. Odegrał ważną rolę w czasie walk o prawa obywatelskie czarnoskórych w Ameryce, a jego historia jest mistrzowsko opowiedziana w jednym z najlepszych filmów lat 90. W 2010 roku ten film również został wybrany do Narodowego Rejestru Filmów Biblioteki Kongresu w Stanach Zjednoczonych. „Malcolm X” może być jednym z najlepszych filmów, przy którym Spike Lee i Denzela Washingtona współpracowali. Jest prawdziwym amerykańskim eposem opisującym szczegółowo życie i śmierć ważnej postać, która pomogła ukształtować Amerykę jaką znamy obecnie.
Zabić drozda / To Kill a Mockingbird (1962)
Chociaż „Zabić drozda” wydano po raz pierwszy w 1962 roku na podstawie jeszcze starszej powieści, film przetrwał próbę czasu. Atticus Finch (Gregory Peck) to adwokat, który wierzy, że każdy zasługuje na równą reprezentację przed sądem. Kiedy otrzymuje zadanie obrony czarnoskórego mężczyzny, Toma Robinsona (Brock Peters), oskarżonego o zgwałcenie białej dziewczyny, jego rodzina z bliska i osobiście odczuwa czym jest rasizm.
„Zabić drozda” był jednym z pierwszych filmów poruszających kwestię uprzedzeń rasowych i z powodzeniem ustanowił wysoki standard. Geniusz tej historii polega na tym, jak rozgrywa się ona oczami dziecka, córki Atticusa, Scout. Ma na celu wprowadzenie widza w sposób myślenia dziecka, które jeśli potrafi słusznie dostrzec, że rasizm i bigoteria nie mają żadnego sensu, to dlaczego ludzie to robią? Atticus Finch pozostaje jedną z najwspanialszych postaci kinowych. „Zabić drozda” to znakomity film, który do dziś przemawia do widzów i jest ponadczasowym klasykiem.
